کاشی کاری ایرانی
ساخت کاشی های ایرانی، در حدود سال 1200 هجری قمری آغاز شد و تزئینات کاشی های ایرانی در قرن 18 و 19 به اوج خود رسید. تقریباً در هر محیطی، هنر در یک دید آشکار پنهان می‌شود: در فرش، خوشنویسی، سفال، مینیاتور و کاشی‌های ایرانی، که به‌طور سرگیجه‌آور و ظریفی جادویی هستند. به زبان ساده ایران یکی از زیباترین کاشی کاری دنیا را دارد. در طول قرن‌ها، آجر و کاشی کاری با کاشی های لعابدار برای تزئین کاخ‌ها، مساجد، بناهای تاریخی، مقبره‌ها، ساختمان‌های رسمی، مدارس و مغازه‌ها استفاده شده است. تأثیر کاشی کاری های ایرانی در تاریخ هنر اسلامی جایگاه برجسته ای را به خود اختصاص داده است. ایران که به داشتن یکی از غنی‌ترین و متنوع‌ترین میراث هنری شناخته می‌شود.
از هنر کاشی کاری برای تزئین کاخ‌ها، ساختمان‌های عمومی، بناهای تاریخی، مقبره‌ها و بناهای مذهبی مانند مساجد و مدارس علمیه استفاده می‌کرد. اهمیت کاشی کاری در معماری ایرانی از دو عامل مهم ناشی می شود. اول نیاز به ضد آب بودن آجرهای سفالی ساده مورد استفاده در ساختمان سازی و دوم نیاز به تزیین ساختمان ها است. از قدیم الایام در ایران از کاشی برای تزئین بناهای تاریخی استفاده می شد. به هر کجای ایران که بروید کاشی کاری های پر زرق و برق و رنگارنگ، پوشش دیوارها، گنبدها و مناره های مساجد و تزئین لبه های هر نوع ساختمانی از مدارس گرفته تا ادارات دولتی را خواهید دید. گنبدهای کاشی کاری مساجد ایران که در رنگ آمیزی زنده یادآور تخم مرغ فابرژ است، احتمالاً یکی از خاطرات ماندگار شما از کاشی کاری ایران خواهد بود.
تاریخچه کاشی کاری ایرانی
اولین شواهد آجر لعابدار، در معبد ایلامی در چغازنبیل پیدا شده است. این آثار مربوط به قرن سیزدهم قبل از میلاد است. آجرهای لعابدار و رنگی برای ساختن نقش برجسته در بین النهرین باستان، معروفترین دروازه ایشتار بابل (حدود 575 قبل از میلاد)، که اکنون بخشی از آن در برلین بازسازی شده و بخشهایی در جاهای دیگر دارد، استفاده می شد. صنعتگران بین النهرینی برای کاخ های امپراتوری ایران مانند تخت جمشید به کار گرفته می شدند. امپراتوری هخامنشی ساختمان‌ها را با کاشی‌های آجری لعابدار تزئین می‌کرد، از جمله کاخ داریوش بزرگ در شوش و ساختمان‌های تخت جمشید. امپراتوری بعدی ساسانی از کاشی کاری هایی با طرح‌های هندسی، گل‌ها، گیاهان، پرندگان و انسان‌ها با لعاب تا یک سانتی‌متر استفاده می‌کرد.
معرق های اسلامی
معرق های اولیه اسلامی در ایران عمدتاً از تزئینات هندسی مساجد و مقبره ها با آجر لعابدار تشکیل شده است. کاشی کاری فیروزه ای معمولی در قرن 10-11 رایج شد و بیشتر برای کتیبه های کوفی روی دیوارهای مسجد استفاده می شود. مسجد سید اصفهان (1122 م)، گنبد مراغه (1147 م) و مسجد جامع گناباد (1212 م) از بهترین نمونه‌ها هستند. گنبد مسجد جامع عتیق قزوین نیز مربوط به این دوره است. مشهورترین نمونه هنر اولیه کاشی روی اجناس، ریتون موزاییکی است که در کاوش‌های مارلیک کشف شد. این کشتی دارای دو پوسته است. پوسته بیرونی با قطعات سنگ رنگی پوشیده شده است. این شی به “هزار گل” معروف است. این هنر در دوره های هخامنشی، اشکانی و ساسانی پیشرفت کرده است. در دوره صفویه، تزیینات معرق اغلب با تکنیک هفت رنگ جایگزین می شد. ت
صاویر بر روی کاشی های مستطیلی ساده نقاشی شده، لعاب داده شده و سپس پخته شده است. علاوه بر دلایل اقتصادی، روش هفت رنگ آزادی بیشتری به هنرمندان می داد و زمان کمتری هم می گرفت. تا زمان قاجار که پالت رنگ ها با زرد و نارنجی گسترش یافت، رواج داشت. هفت رنگ کاشی کاری هفت رنگ معمولاً سیاه، سفید، لاجوردی، فیروزه ای، قرمز، زرد و حنایی بود. 
تکامل هنر کاشی کاری
سنت پارسی ادامه یافت و در بسیاری از نقاط جهان اسلام گسترش یافت. کاخ‌ها، ساختمان‌های عمومی، مساجد و مقبره‌ها به‌شدت با نقوش گل های رنگارنگ بزرگ و همچنین نقش‌های هندسی و با پیچیدگی شگفت‌انگیز، خوشنویسی و تزئین شده بودند. عصر طلایی کاشی کاری ایرانی در زمان امپراتوری تیموری آغاز شد.
تکنیک های کاشی کاری
تکنیک مورا چیست؟ کاشی های تک رنگ را به قطعات هندسی کوچک برش می دادند و با ریختن گچ مایع بین آن ها سرهم می کردند. این پنل ها پس از سفت شدن بر روی دیوار ساختمان ها مونتاژ می شدند. اما موزاییک به مناطق مسطح محدود نمی شد. از کاشی ها برای پوشاندن سطوح داخلی و خارجی گنبدها استفاده می شد. از نمونه‌های بارز این تکنیک در دوره تیموری می‌توان به مسجد جامع یزد (۱۳۲۴-۱۳۶۵ میلادی)، مسجد گوهرشاد (۱۴۱۸ میلادی)، مدرسه خان در شیراز (۱۶۱۵ میلادی) و مسجد مولانا (۱۴۴۴ میلادی) اشاره کرد. از دیگر تکنیک‌های مهم کاشی‌کاری در این زمان می‌توان به کاشی‌های گیره با گیره سفید و یا تسمه اشاره کرد.
محراب ها به عنوان کانون مساجد معمولاً مکان هایی بودند که در آن پیچیده ترین کاشی کاری ها انجام میشد. محراب مدرسه امامی اصفهان نمونه برجسته ای از پیوند زیبایی شناختی هنر خوشنویس اسلامی و تزیینات انتزاعی است. طاق نوک تیز بالای محراب، کتیبه ای به خط کوفی دارد که در قرآن استفاده شده است. یکی از شناخته شده ترین شاهکارهای معماری ایران، مسجد شاه اصفهان، متعلق به قرن هفدهم است. گنبد آن نمونه بارز کاشی کاری است. سالن نماز زمستانی آن یکی از بهترین مجموعه‌های کاشی کاری شده در جهان را در خود جای داده است. برای پوشاندن اشکال پیچیده تالار با الگوهای موزاییکی منسجم باید کاشی‌های متنوعی تولید میشد. نتیجه یک پیروزی تکنولوژیکی و همچنین نمایش خیره کننده زیورآلات انتزاعی بود.